فرآیند ایجاد مهارتها (فرآیند سلامتی) در زندگی |
... |
فرآیند ایجاد مهارتها (فرآیند سلامتی) در زندگی
- آرزوی انسان خودآگاه در رسیدن از آنچه هست به آنچه باید، او را بر آن می‌دارد كه همواره در راه كمال رونده باشد. انّی ذاهب الی ربّی سیهدین (صافات/ 99) هستم اگر می‌روم، گر نروم نیستم. اما آیا طی این مسیر بدون نقشه و راهنما ممكن است؟
- مهم‌ترین عوامل برای طراحی یك نقشه، مبداء، مسیر، مقصد و نهایت آن است. در آغاز باید به طلیعه راه، یعنی «من»، توجه كرد و این منشور را از زوایای مختلف نگریست. در ابتدا نظرمان را به بعد حیات طبیعی معطوف می‌داریم؛ زیرا یك مركب خوب می‌تواند مسافر را به منزل برساند.
- با تنظیم حدود و رعایت فاصله و احترام در ساحت عقل، سعی داریم با رضایتمندی حاصل از یك ارتباط سالم و مؤثر از میان خلق بگذریم تا به فراغتی برای خودیابی، خودنگری، خودقضاوتی و در نهایت به آن «یكی» كه می‌خواهیم و می‌جوییم برسیم.
در این مسیر اگر انسان نگاهش را به نگاه خداوند (سنت‌های لایتغیر) پیوند دهد، در یك جریان مستمر، واقعی، ثابت و پویا به اعتماد و آرامشی می‌رسد كه عبور از گردنه‌های صعب‌العبور با اطمینان برایش سهل و آسان می‌گردد.
پس توجه و آگاهی و ثبت و ارائه وقایع مسایل زندگی به صورتی سازمان یافته و طبقه‌بندی شده مرحله اول از كنترل، مهار و تسلط بر جسم و محیط و شرایط می‌باشد كه نه تنها مطالعه خویش را در زمان مشخص فراهم میكند، بلكه مطالعه سیر برای خود (كجا بوده‌ام؟ چه كرده‌ام؟ كجا هستم؟ به كجا خواهم رفت؟ را نیز امكان پذیر می‌نماید.
- فرآیند تغییر شخصیت (تثبیت شخصیت)
تداوم حركت آگاهانه = موجب تثبیت شخصیت است.
تعریف تغییر = یعنی دگرگونی هر پدیده‌ای از وضعیت موجود به وضعیت دیگر.
تغییر انسان از وضع موجود به سوی وضع مطلوب صورت می‌گیرد. بین وضع موجود و وضع مطلوب مورد نیاز، وضع مقدور می‌باشد. یعنی آنچه كه هستیم (باید بشناسیم) ، آنچه باید بشویم (باید ببینیم) و آنچه كه می‌توانیم.
تثبیت شخصیت[2] چهار پله دارد:
پله اول: تغییر بینشها پله دوم:تغییر گرایشها
پله سوم: تغییر رفتار فردی پله چهارم: تغییر رفتار اجتماعی.
- تمامی كمال انسانی در گرو تعلیم و تربیت است. «علّم الانسان مالم یعلم» (علق/5)
قرآنی علمی است كه منهای آن به كمال نمی‌رسد. امام خمینی (ره) می‌فرمایند:«اگر قرآن نبود باب معرفت الله بسته بود الی الابد».
- دوگانگی شخصیت و عوامل و راههای درمان آن
ریشه تمامی فسادها، انحرافها، شركها و اضطرابها دوگانگی شخصیت (منظور از دوگانگی نفاق است و منظور از چندگانگی شخصیت عدم ثبات و تزلزل شخصیت است).و یا چند گانگی شخصیت است.
دوگانگی شخصیت عوامل مختلف دارد:
1- غفلت: اولین عامل دوگانگی شخصیت، غفلت است. درمان آن ذكر است. برترین درمان آن نماز است. در سوره طه، حضرت موسی (ع) اولین دعایش را شرح صدر بیان میكند. برای اینكه بتواند خدا را بسیار یاد كند. جز با یاد خدا نه دل آرام می‌شود و نه عقل آرام می‌شود.
نهایت عقلانیت انسان نسبت به هستی حدس و گمان است. در تنهایی‌ترین لحظات و در عظیم‌ترین شلوغیها خدا را فریاد كنید.« و من یعتصم بالله فقد هدی الی صراط مستقیم» (آل عمران / 101)
ذكر جریان داشتن ، پیوند داشتن و .. است . ذكر جریان پایدار است.«الا بذكرالله تطمئن القلوب»(رعد/ 28) نماز به منظور تحقق ذكر است. «اقم الصلوه لذكری» (طه/ 14).
نماز (ستون دین) جریان پایدار الهی است. در آیه 55 و 56 سوره نور خداوند می‌فرماید: كسانی كه اگر ما آنها را حاكم زمین كنیم نماز بپا می‌كنند.
2- جهل: دومین عامل دوگانگی شخصیت جهل است. [3] حقیقت هر چیز فقط نزد خداست. [4]
3- ظلم: سومین عامل دوگانگی شخصیت ظلم است. [5]
4- شرك: مادر همه بیماریها است. [6] دل بی‌قرار، هر كسی را می‌بیند جز خدا. انسان بنده آن است كه در بند آن است. برخی از راههای درمان آن عبارتند از: 1ـ ایمان2ـ تقوا 3ـ نماز4ـ ذكر و یاد مرگ
5- نفاق: مولود شرك است. نفاق حفره‌ای است در درون آدمی كه توسط شرك ایجاد می‌شود. عمیقترین آنها در قلب است كه مخصوص تردّد شیطان است. نفاق در كردار – گفتار – روان و قلب است.
شیطان از منفذ نفاق وارد قلب می‌شود و زنده می‌ماند. لذا تا زمانی كه شرك است شیطان هم در خانه دل پذیرایی می‌شود. مولا علی (ع) می‌فرمایند: «نفاق همزاد شرك است.» یعنی ماهیت آن دو یك چیز است.
در قرآن به كسی كه نفاق بر او سلطان شده است مذبذب می‌گوید. امام صادق(ع) از علامتهای شرك و نفاق «قساوت قلب – جمودالعین – اصرار برگناه و حریص بر دنیا» را نام می‌برد.
از راههای درمان نفاق می‌توان به: 1ـ ذكر موت 2ـ تخلیه با محاسبه 3ـ مراقبه 4ـ انفاق 5ـ حبّ الله و … اشاره نمود. همچنین درمان شرك و نفاق، یك‌تایی – یك تویی – یك روئی – یك جویی و یك گویی است. اسلام از تنظیم حدود، حقوق و حرمت فردی آغاز میكند و انسان را همیشه با ارتباط با منبع نور، در حالت بیداری و علم‌آموزی نگه می‌دارد. علم‌آموزی از جانب خدا. چرا كه حقیقت هر چند فقط نزد خداست و ظهور تمام این موارد در رفتار من است. با كنترل زبان ریشه مشكلات را قطع می‌كنیم، با رعایت اصل پنج‌گانة: «چه حرفی؟ به چه كسی؟ چه زمانی؟ چه مكانی؟ و چگونه؟» هر كلمه‌ای كه بار منفی داشته باشد فرمان‌دهندة آن شیطان است. «انما یأمركم بالسّوء و الفحشاء» (بقره – 169) در دعای ابوحمزه ثمالی، امام سجاد (ع) می‌فرماید: «خدا به تو پناه می‌برم از كسالت و از وارفتگی و از ترس و از غفلت و از دل‌سنگی و …» (تمام زشتیها را نام می‌برد.)
مواد لازم جهت تغییر شخصیت عبارتند از:
1ـ تغییر بینشها 2ـ تغییر گرایشها 3ـ تغییر رفتارها
- تربیت قرآنی و تعریف آن از منظر قرآن (الگوی سلامت)
تربیت قرآنی یعنی طرح خدا برای هماهنگی انسان با هستی به منظور به فعلیت درآمدن استعداد خلیفـةالهی انسان. نظام تربیتی یعنی تلاوت و تزكیه و تعلیم كتاب و حكمت توسط پیامبر اكرم(ص) «هوالذی بعث فی‌الامّیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و یزكیهم و یعلّمهم الكتاب و الحكمة و ان كانوا من قبل لفی ضلالٍ مبین» (جمعه / 2)
بحث تربیت قرآنی در عمل از انسان محوری آغاز می‌گردد و با سه رویكرد اول (اخلاق و رفتار)، رویكرد دوم (معرفت شناسی) و رویكرد سوم (معنویت و عرفان) فرد به شرایط مطلوب می‌رسد. شرایط مطلوب همان نفس الهی، خدایی بودن، خلیفـةالهی، اقناع عقل و رضایت دل، آئینه خدا شدن، مدینه فاضله آرمان شهر و … است.
رویكرد اول: اخلاق و رفتار: در فرآیند سلامتی رویكرد اول با طرح مهارتهایی همچون بعثت، عقلانیت، طبقه‌بندی ذهنی، نگرش سیستمی، نظم و انضباط، برنامه‌ریزی، سازماندهی، مدیریت زمان، جاری، موظف و ویژه، اهداف ده‌گانه، تكالیف هشت‌گانه، تسلط‌ها و مهارتهای چهارگانه، مكانیزم هدایت سئوال، بیان و سكوت، روابط مؤمنانه و سلوك جمعی، معبودیت، زندگی در لحظه اكنون، اصول گفتمان فرهنگی، مهار و تسلط و فراغت، ثبت و نگارش احوال و افكار و اوقات و اعمال، …. فرد را به سوی رویكرد دوم و سوم رهنمون می‌سازد.
الگوی سلامت
در مهارتهای زندگی قرآنی و یا در واقع مهارتهای زندگی سالم سه الگوی سلامتی پیش رو داریم:
1- راحتی 2- رضایت 3- آرامش
حال باید از خود پرسید: 1ـ آیا احساس راحتی و سلامت می‌كنیم؟
2ـ آیا از زندگی خود راضی هستیم؟ 3ـ آیا آرامش داریم؟
هر یك از سه الگوی سلامت در راستای سه بعد از ابعاد وجودی انسان پاسخگوی نیازهای مربوطه به آن بعد است. بطور مثال در بعد جسمانی و بدن (ساحت فیزویولوژی)، می‌توان راحتی را در میزان تعادل و صحیح بودن خواب، خوراك و بهداشت و ورزش و … جستجو كرد. كه در فصل اول از آن» به عنوان امور جاری نام بردیم. در بعد عقلانی و اجتماعی و انسانی خود (ساحت اندیشه و فكر) می‌توان رضایت را در سئوالات، انتظارات، شكها و تردیدها و … یافت. و بالاخره در بعد قلب و جان و روح انسانی (ساحت سایكولوژی و روان) آرامش را می‌توان از طریق توجه، مهار، تسلط و فراغت در سایه عقلانیت پی برد كه یك چنین نقطه اعتمادی را نمی‌توان در هیچ شرایطی دگرگون ساخت. و در فصل اول از آن بعنوان امور ویژه نام بردیم.
——————————————————————————–
.[1]انّی ذاهب الی ربّی سیهدین (صافات/ 99)
[2] - ولوانهم فعلوامایوعظون به لكان خیراً لهم و اشدّ تثبیتاً (نساء/ 66) اگر آنها به آنچه پندشان می دهند عمل می‌كردند برای آنان نیكوتر و در ثبات مؤثر بود.
[3]. بل انتم قوم تجهلون (نمل / 55)
[4]. قل انما العلم عندالله (احقاف / 23)
[5]. اءاله مع الله بل هم قوم یعدلون (نمل / 60)
[6]. ان الله لا یغفر ان یشرك به ویغفر مادون ذلك لمن یشاء و من یشرك بالله فقد ضل ضلاًً بعیداً (نساء / 116)
سلام عليكم!
موفق باشيد !
مدرسه ی علميه ی حضرت فاطمه الزهراء سلام الله عليها.آمل
ای بنای حرم عدل و امان را بانی / وی ز رخسار تو آفاقْ همه نورانی / که گمان داشت که با آن همه تشریف و جلال / یوسف فاطمه یک عمر شود زندانی؟ / شهادت مظلومانه ی هفتمین مولای غریب شیعیان تسلیت باد.
در واليبال وقتي برنده‌اي، که توپ را به سمت حريف پرتاب کني، اما او به هر دليلي پاسخ ندهد.
احسان و نيکي به ديگران هم از همين دست است يعني تو وقتي برنده‌اي که ديگري به احسان تو پاسخ ندهد؛ يعني که به ديگران لطف کني اما لطفي نبيني و البته چنين احسان و لطفي است که براي تو مي‌ماند. نمي‌بيني که بسياري از محسنين و نيکوکاران همچون يوسف نماندند، اما احسان و بزرگواري ايشان هنوز که هنوز است بر سر زبان‌ها مي‌چرخد و گوش‌ها را نوازش مي‌دهد.
مرد محسن ليک احسانش نمرد نزد يزدان دين و احسان نيست خرد (مولانا)
تمثیلاتی از استاد رنجبر
فرم در حال بارگذاری ...