خانواده در عصر نبوی(ص)
خانواده در عصر نبوی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است؛ به گونه ای که در قرآن از خانواده با عنوان مایه آرامش یاد شده است[24] و احادیث نبوی فراوانی نیز در باب اهمیت خانواده به چشم می خورد؛ از جمله اینکه حضرت در حدیثی می فرماید: «راه رفتن تو به سوی مسجد و برگشتن تو به سوی اهل خانه ات، در اجر و ثواب مساوی اند».[25]

هر خانواده ای متشکل از زن و مرد و فرزندان است و هر یک از این افراد در خانواده نقش های خاصی را بر عهده دارند. مهم ترین نقش زن در خانواده از ابتدای تولد، سه نقش دختری، همسری و مادری است. این سه نقش در تعالیم اسلامی از اهمیت فوق العاده ای برخوردارند و به عنوان اصلی ترین نقش های زندگی یک زن شناخته می شوند. از آنجا که نقش دختری زیر بنای ایفای بهتر نقش همسری و مادری محسوب می شود، ابتدا به بیان جایگاه دختر در زندگی خانوادگی عصر نبوی اشاره ای می کنیم.

پیامبر اکرم(ص) برای بهبود وضعیت دختران در عصر خود تلاش گسترده ای را سامان داد؛ تلاشی که پشتوانه عظیمی چون قرآن کریم داشت. از همین رو، در تعالیم اسلامی عصر نبوی می بینیم که پیامبر(ص) در کنار بازگو کردن آیات قرآن، به نکوهش دخترکشی و کراهتِ داشتن دختران می پردازد: «از اینکه فرزندان شما دختر باشند، کراهت نداشته باشید. به درستی که دختران مونس انسان اند و گران بها هستند».[26]

از این نمونه احادیث در میان احادیث نبوی فراوان به چشم می خورد؛ احادیثی که در تجربه زندگی پیامبر(ص) صدق آنها آشکار می شود. داستان برخورد پیامبر با مردی که از دختر زاییدن همسرش ناراحت شد، نمونه ای از این صدق گفتار است.[27] علاوه بر این، رسول اسلام(ص) برای بالا بردن جایگاه دختران تنها به بیان مساوات دختران با پسران اکتفا نمی کرد، بلکه در احادیثی دختران را بر پسران ترجیح می داد[28] و از طرفی نیز ثواب دخترداری را منحصر در داشتن دختر نمی دانست و بزرگ کردن خواهر را همتای دختر داری می دانست.[29]

تکریم فاطمه(س)
یکی دیگر از تلاش های پیامبر برای بهبود وضعیت دختران در جامعه عرب، برخورد کریمانه اش با دخترش فاطمه زهرا(س) بود. پیامبر(ص) در برخورد با دخترش چنان ارزشی برای او قائل بود که رفتار او برای اعرابی که هیچ ارزشی برای دختران خود قائل نبودند، اعجاب آور بود.

نتیجه رفتار پیامبر(ص) با دختران موجب شد تا مقام و موقعیت همسران فردا در عصر نبوی ارتقا پیدا کند؛ چرا که دختران امروز، همسران فردا هستند. از این رو، در این عصر همسرداری عملی مهم و ارزشمند و به مثابه جهاد در راه خداست[30] و همسر به عنوان دوست و همراه شوهر قرار می گیرد و برای هر عملی که در خانه انجام می دهد، ثواب فراوان ذکر شده است:

«هر زنی که لباس شوهر را آماده کند، خداوند در روز قیامت هفتاد هزار خلعت بهشتی به او عطا کند که مانند گل های شقایق و ریحان، خوش رنگ و خوشبو باشد و چهل فرشته به خدمت او گمارد».[31]

بانوی اسلامی در عین اینکه شریک زندگی شوهر است، برای او نقش مادری مهربان و با عاطفه را دارد[32] و در کنار این مسائل، نقش یک معشوقه دلبر و پسندیده را نیز ایفا می کند؛ معشوقی که با رعایت همه جوانب در درون خانه، زمینه عفت و پاکی مرد در بیرون خانه را فراهم می کند.[33] از همین رو، در تعالیم اسلامی تأکید بسیاری بر آراستگی زن در درون خانه و عدم آراستگی او در بیرون از خانه شده است.[34] پیامبر(ص) به یکی از زنانش فرمود: «چرا تو ژولیده مو هستی و در اثر نکشیدن سرمه، چشمت سفید شده است و چرا خضاب نمی کنی».[35]

همچنین بانوی مسلمان، مطیع و فرمانبردار شوهر و در حضور و غیاب او حافظ حیثیت و شرف شوهر است. حاصل رعایت این اصول مهم در نقش همسری منجر به تشکیل و تداوم زندگی خانوادگی می شود که ثمره اش فرزندانی سالم و معتدل است؛ فرزندانی که ضامن بقای جامعه فردایند.