فلسفه حرمت ریش تراشی در قرآن و روایات

بعضی ها این سوال را مطرح می کنند که: آیا فکر نمی کنید که مساله گذاشتن ریش مربوط به زمان پیامبر است و الان دیگر لزومی ندارد؟

آیا این قدر که در این مملکت به ریش تاکید می شود به چیز دیگری هم تاکید می شود؟

اصلا چرا اسلام زدن ریش را نکوهش می کند؟

نکاتی که در جواب این پرسش باید توجه داشت

نکته اول:

آنچه مهم است «ریشه» و باطن شخص است انسان باید هم ریش داشته باشد وهم ریشه و اگر به «ریش» و ظاهر توجه می شود به جهت آن است که ظاهر نمادی از باطن باید باشد، لذا کسانی که ظاهر را می آرایند و باطن آلوده ای دارند به عنوان فریبکار و منافق معرفی می شوند این نکته هم باید توجه داشت که نباید رفتار برخی نالایقان، ما را از رعایت برخی احکام منصرف کند.

از سوی دیگر باید دانست قلب پاک با حفظ ظاهر، مصونیت بیشتر پیدا می کند. بهترین دلیل بر درستی این مطلب، سیره و روش تمامی پیامبران و امامان و اولیای خداست که علاوه بر این که به ریشه و باطن توجه داشتند ظاهر را نیز مطابق احکام شریعت رعایت می کردند.

و اما دلایلی که آورده اند برای حرمت ریش تراشی

دلیل اول :

این است که اهل ایمان می دانند که هر آنچه از ناحیه پروردگارش دستور داده شده و هر حکمی که از ناحیه وی صادر گردیده حتما دارای مصلحتی است اگر چه ما علت واقعی آن را ندانیم

چیزی که لازم است گفته شود درباره فلسفه احکام علاوه بر منافع و ضررهای مادی و جسمی باید به آثار مثبت و منفی آن بر «روح و معنویت» انسان توجه کرد و گذشته از جنبه فردی باید به تأثیر آن در اجتماع نیز توجه کرد

دلیل دوم :

با استفاده از آیات و روایات 

در سوره نساء آیه 119 می خوانیم که:

(وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ) آنها را به تغییر آفرینش خداوند وادار خواهم کرد(نساء آیه 119)

درست است که این آیه به این تفسیر شده است که این جمله اشاره به آن است که خداوند در نهاد اولی انسان توحید و یکتاپرستی و هر گونه صفت و خوی پسندیده‏ای را قرار داده است ولی وسوسه‏های شیطانی و هوی و هوسها انسان را از این مسیر صحیح منحرف میسازد و به بیراهه‏ها می‏کشاند

ولی بعضی از علماء به این آیه استلال کرده اند که تراشیدن ریش نیز تغییر خلقت الهی است و تغییر خلقت الهی حرام است الا آنجایی که دلیلی بر جواز آن داشته باشیم (مصباح الفقاهه ج 1ص 257)

« 

و همچنین در تفسیر این آیه (و اذا ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن» (به خاطر آورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود) [بقره 124]

از حضرت امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند:

وقتی خداوند حضرت ابراهیم علیه السلام را خوب مورد امتحان قرار داد به اینکه فرزندش اسماعیل را ذبح کند، حضرت ابراهیم علیه السلام پس از بیدار شدن تصمیم بر ذبح فرزند خویش گرفت و پروردگار هم به جهت پاداش حضرت ابراهیم علیه السلام فرمود: 

ما تو را امام بر مردم قرار دادیم و سپس «حنیفیت» یعنی پاکیزگی که ده چیز پاک است را بر او نازل کرد، حضرت هم آنها را با خود آورد که تاکنون نسخ نشده و تا روز قیامت هم نسخ نخواهد شد که پنج چیز آن راجع به سر می باشد و عبارت است از:

1- گرفتن شارب (سبیل) 2- ریش گذاشتن 3- تراشیدن موی سر 4- مسواک کردن 5 - خلال نمودن.

و پنج چیز دیگر آن مربوط به بدن است که عبارتند از:

1- تراشیدن موهای زائد بدن 2- ختنه کردن 3- ناخن گرفتن 4- غسل جنابت 5- طهارت با آب. (وسائل الشیعه/ ج 1/ ص 423.)

حالا یک سوال :

از کجا معلوم که تبعیت از آیین ابراهیم واجب است

جواب :

خداوند تبارک و تعالی در سوره نحل می فرماید:

اتبع مله ابراهیم حنیفا.) نحل /123.( 

ترجمه: (ای رسول ما از آئین حنیف و پاک حضرت ابراهیم علیه السلام تبعیت کن).

و یکی از احکام آئین ابراهیمی گذاشتن ریش است.

و اما روایات:

و اما در روایات امر شده به ارسال لحیه (بلند گذاشتن ریش) و زدن سبیل ها. و از تشبیه به یهود و مجوس نهی گردیده است، (وسائل الشیعه، ج 1، باب 67

در روایتی امام صادق علیه السلام فرمودند:

زمانی که انسان به حد بلوغ رسید، اگر مرد بود مو در صورت او روئیده می شود که این نشانه علامت مرد بودن و هم موجب عزت او خواهد بود.و بوسیله آن از مرحله ی کودکی و از شباهت داشتن به زنان خارج می شود و اگر زن بود در صورت او مو روئیده نمی شود تا اینکه زیبائی و طراوتی که تحریک کننده مردان است به ازدواج و در سایه ی آن تولید نسل و بقاء انسان انجام می گیرد باقی بماند.( بحار الانوار ج 3 ص 62)

از امام باقر علیه السلام روایت شده که رسول اکرم صلی الله علیه و آله لعنت کرده اند مردانی که خود را به شکل زنان و زنانی که خود را به شکل مردان در آورند( بحار الانوار/ ج 100/ ص 256/ ح1.)