ریاضت و ذکر و عبادت در دیدگاه شیخ الرئیس ابن سینا 

شیخ الرئیس بو علی سینا در فصل سوم از نمط نهم اشارات می فرماید : عبادت، نزد غیر عارف، نوعی معامله است گویا چنین انسانی در دنیا کاری انجام می دهد، و پاداش آن را در آخرت دریافت کند. این اجرت چیزی نیست، جز ثوابی که خداوند در آخرت به این بندگان عنایت می فرماید.
این فلسفه عبادت غیر معارف است، اگر از غیر عارف بپرسید، شما چرا عبادت می کنید در پاسخ خواهد گفت برای به دست آوردن پاداش الهی؛ او چیزی غیر از این و برتر از این را باور ندارد و یا به تعبیر بهتر، ثواب الهی مهم ترین چیزی است که این گونه افراد به دنبال آن هستند.
آن گاه ابن سینا در ادامه، عبادت عارف را بیان می کند و فلسفه عبادت را از نظر عارف توضیح می دهد و می فرماید: فلسفه عبادت از دید عارف، آن است که عبادت در حقیقت نوعی ریاضت است و شخص عارف با عبادت، هم خودش را - که پراکنده است - جمع می کند و همش یک چیز می شود، شخص عارف با عبادت، قوای متوهمه و متخیله خود را تربیت می کند. عارف با عبادت، قوه خیالش را عادت می دهد و آن ها را از غرور و توجه به امور دنیایی به سوی حق می کشاند و از کثرات منصرف می کند و به طرف حق توجه می دهد تا هنگامی که سر و باطن عارف به حق رو می کند، این قوای تربیت شده در برابر باطن و سر عارف تسلیم باشند و با باطن و سر عارف به کشمکش برنخیزند، در نتیجه سر و باطن عارف، فارغ از هرگونه مزاحمتی، متوجه به تابش نور حق باشد.

این ریاضت و عبادت، همین طور ادامه می یابد تا عارف با توجه به ملکه ای که کسب کرده، هرگاه خواست از سوی حق، مورد تابش نور واقع شود بدون مزاحم به این کار بپردازد و قوای خیال برای او مزاحمتی ایجاد نکنند؛ بلکه افزون بر این، کمک هم بکنند و با این کمک کردن ها، عارف را در سلک پاکان و ملکوتیان قرار دهند.

ابن سینا در این عبارات، هدف و فلسفه عارف را از عبادت بیان می کند، عارف در عبادت هایی که می کند، دنبال تربیت نفس خویش و تقویت روح خود است، دنبال این است که چگونه از این عبادات نردبانی بسازد تا به لقاء الله برسد، دنبال این است که با عبادت، خودش را به حقیقت وصل کند، او دنبال این نیست که با این عبادت ها به حور و قصور برسد؛ او می گوید:
من که امروزم، بهشت نقد حاصل می شود - وعده فردای زاهد را چرا باور کنم

من که با این عبادت ها در همین دنیا به وصل حق می رسد، بهشت من همین است که نقدا او را به دست می آورم و نیازی نیست این عبادت ها را برای بهشت نسیه حور و قصور انجام دهم.