استجابت دعا داراي شرايط و نيز موانعى است. پيش از بيان آن، مفهوم دعا و مقدمه‏اى را متذکر مى‏شويم:

مفهوم دعا: دعا به معنى «خواندن» است، خواندنى که به صورت نيايش و سرود و ستايش، يا خواستن و طلب و درخواست مَدَد و نصرت و ياورى.

مقدمه:

انسان مرتبط با خدا مى‏کوشد از طريق دعا (راز و نياز و مناجات و عبادت) به خدا نزديک شود. وقتى با کسى آشنا شدى و ارتباط پيوسته شما زمينه اعتماد را فراهم ساخت و از دوستان صميمى او به شمار آمدى، در هنگام نياز به خانه‏اش مى‏روى و شرط دوستى را به جا مى‏آورد و ميثاق و محبت را استوار مى‏سازد. در را باز مى‏کند و شما را در اندرون پذيرايى مي‌نمايد و مورد لطف و عنايت ويژه قرار خواهد داد.

براى استجابت دعا بايد شرايطى را مهيا نمود و موانعى را برطرف ساخت. در ذيل به برخى از شرايط و موانع اشاره مى‏شود:

الف) شرايط استجابت دعا.

1 - ارتباط مداوم با خدا در هر حال:

خداوند به پيامبرش دستور مى‏دهد که «نفس خويش را در کمال شکيبايى در هر بامداد و شامگاه به دعا کردن و جلب خشنودى خدا وادار کن».(1)

قرآن کسانى را که فقط در هنگام گرفتارى و مشکلات دعا مى‏کنند، مورد نکوهش قرار داده است: «وقتى به انسان گرفتارى و غمى روى مى‏آورد، ما را در هر حال (خواب و بيدارى، نشسته و ايستاده) بخواند و چون گرفتاريش را برطرف کنيم، برود (و از ارتباط خود با خدا از جهت کميت و کيفيت بکاهد و گاهى قطع نمايد، به گونه‏اى که) گويى اصلاً ما را براى گرفتارى که به او رسيده بود، نخوانده است!».(2)

امام صادق (ع) مى‏فرمايد: «کسى که پيش‏دستى در دعا نکند و فقط در وقت نزول بلا دست به دعا بردارد، دعايش در آن وقت مستجاب نگردد و فرشتگان گويند: اين آواز را نشناسيم». در روايت ديگرى آمده که «به او مى‏گويند: تا امروز کجا بودى؟!».(3)

در اصول کافى آمده که خداوند به حضرت داوود(ع) فرمود: «مرا در روزهاى خوش و آسايش ياد کن تا من دعاى تو را در روزهاى گرفتارى و سختى اجابت کنم».(4)

2 - دعا بايد از صميم قلب باشد.

تمام ذرات وجود انسان يک چيزى را بخواهد و طلب کند و دل و زيانش با عمل و رفتارش هماهنگ باشد.

3 - اعتماد به خدا و اطمينان به اجابت او:

امام صادق(ع) فرمود: «خدا دعايى را که از دل غافل و بى خبر برخيزد، مستجاب نمى‏کند پس وقتى دعا کنى، از عمق دل به او روى آور (و دلت را با زبانت همراه گردان) و سپس به اجابت دعايت مطمئن باش».(5)

4 - قطع اميد از غير خدا و اميد و اطمينان به خداوند.

امام صادق(ع) فرمود: «هرگاه يکى از شما بخواهد که هر چه از خدا درخواست مى‏کند، خدا به او عطا فرمايد، بايد از همه مردم نااميد و مأيوس گردد و هيچ اميدى جز به درگاه خدا نداشته باشد».(6) او به نقطه‏اى از ايمان و توکل بايد برسد که بداند همه قدرت‏ها و علل جهان تحت اراده و